آموزش Assembly جلسه سوم

(آموزش Assembly جلسه سوم)

مقدمه:

در جلسه قبل با نحوه برنامه نویسی LCD و Keypad و نیز دستیابی به متغیرها آشنا شدیم. در این جلسه در مورد بردارهای وقفه و دستورات .ORG ابتدای برنامه صحبت می کنیم. جلسه نهم و دهم را به تایمرها، پورت سریال، مبدل آنالوگ به دیجیتال،E2PROM و سایر مباحث مهم اسمبلی که پیشنیاز C هستند اختصاص می دهیم و در جلسه یازدهم به طور مختصر با CodeVision آشنا شده و از آنجا که این برنامه یک کامپایلر تجاری می باشد از جلسه دوازدهم به بعد با کامپایلر قدرتمند WinAVR (زبان C) شروع به کار میکنیم و مباحث C و توابع مختلف را تا جلسه بیستم (پایان دوره رایگان آموزش AVR) پی گیری می نماییم.

قبل از نصب AVR Studio 5 بایستی یکی از کامپایلرهای Express و رایگان Microsoft مثل Visual Basic Express 2010 را دانلود و نصب نمایید تا برخی از امکانات از قبیل .NET 4 روی سیستم نصب شوند.

آدرس های حافظه:

در این مقاله از میکروکنترلر ATmega16 استفاده می کنیم و آدرس های حافظه از دیتا شیت همین میکرو برداشت شده اند و برای سایر میکرو ها متفاوت می باشد. در میکروکنترلر M16 درحالت پیشفرض آدرس شروع حافظه Flash یا همان ROM آدرس ٠ می باشد. آدرس شروع SRAM نیز 0x60 بوده و آدرس EEPROM هم ٠ است. در واقع آدرس هر سه بخش بایستی از ٠ شروع شود ولی ٩۶ آدرس ابتدای رم (از ٠ تا ٩۵) با سایر رجیستر ها و پورت ها همپوشانی داشته و ٣٢ آدرس اول برای رجیستر های همه منظوره R0 تا R31 و ۶۴ آدرس بعدی نیز برای پورت های ورودی خروجی و سایر رجیسترهای کنترلی استفاده می شوند. در تصویر زیر بخش بالای حافظه SRAM مشاهده می شود.

برای تعریف متغیرها بایستی کدهای مربوطه را برای این بخش تعریف کنیم. (کدهای تعریف متغیر در این بخش نوشته نمی شوند بلکه به ازای مقادیر تعریف شده در این کدها از حافظه SRAM فضا گرفته می شود). برای این منظور از رهنمود پیش پردازنده .dseg استفاده کرده و بقیه کدها را در زیر آن می نویسیم. در حالت پیش فرض اسمبلر شروع تعریف متغیرها را از آدرس 0x60 آغاز می کند ولی با نوشتن رهنمود .org 0x65 می توانیم برای شروع رزرو متغیرها از آدرس 0x65 یا هر آدرس دیگری که بزرگتر از 0x60 و کوچکتر از پایان رم باشد استفاده نماییم.

اما قسمتی که در این جلسه با آن سر و کار داریم بخش FLASH یا .cseg می باشد. این قسمت همان بخشی از حافظه غیر فرار میکرو است که کدهای هگز در آنجا قرار می گیرند. این بخش از آدرس ٠ شروع شده و در حالتی که bootloader غیر فعال باشد با روشن شدن میکرو و یا اعمال پالس Reset آدرس ٠ در شمارنده CPU قرار می گیرد. در میکروکنترلر mega16 آدرس های ٢ تا ۴٠ یعنی 0x2 تا 0x28 مربوط به بردارهای وقفه های میکرو (IRQ) می باشد.

به ازای هر وقفه داخلی با خارجی دو بایت فضا در نظر گرفته شده است که فقط برای نوشتن یک دستور پرش بلند مثل rjmp label مناسب است. معمولاً در آغاز کد نویسی این بخش، بلافاصله پس از دستور .cseg دستور .org 0x00 و بعد از آن rjmp main نوشته می شود. در صورتی که از هیچ وقفه ای در برنامه خود استفاده نکرده باشیم بایستی بعد از دستورات بالا .org 0x29 را نوشته و پس از آن لیبل main: را تایپ کنیم و ادامه برنامه خود را پی گیری کنیم. در این صورت تمام فضای ۴٠ بایتی ابتدای فلش نانوشته باقی می ماند و این موضوع به روشنی به هنگام پروگرم کردن میکرو دربافر پروگرمر به صورت فضای خالی ابتدای فلش مشاهده می شود.

اما در این مقاله تصمیم داریم با وکتورهای موجود در این بخش آشنا شویم و از آنها استفاده کنیم. به همین منظور از اینتراپت خارجی شماره ٢ که روی پایه PB.2 میکروی نمونهٔ M16 قرار گرفته استفاده می کنیم و با یک سیم آنرا تحریک می نماییم. قبل از هر چیز بایستی با مراجعه به دیتا شیت میکروی مگا١۶ از آدرس وکتور اینتراپت مربوطه اطلاع حاصل کنیم. در تصویر زیر بردارهای تمام وقفه های داخلی و خارجی این میکرو نشان داده شده اند. با بررسی این جدول مشاهده می کنیم که وکتور INT2 روی آدرس 0x24 قرار گرفته است. (با شماره وکتور ١۶).

پس بایستی در بخش بردارها و در آدرس 0x24 به لیبل حاوی کد مورد نظر پرش کنیم. در قطعه برنامه زیر پس از نوشتن .org 0x24 و به دنبال آن rjmp INT_2 به محض رویدادن وقفه خارجی به لیبل INT_2 پرش کرده و در آن لیبل علامت ستاره را روی LCD نشان می دهیم.

تا اینجا فقط قسمت آدرس دهی و روند انجام کارها مشخص شده است. ولی نکته اصلی پیکره بندی وقفه و فعال سازی آن است. همانطوریکه در سری مقالات گذشته در رابطه با Bascom توضیح داده شده بود برای فعال سازی وقفه ها ابتدا بایستی وقفه های سراسری را فعال کنیم و نیز وقفه مورد نظر را به طور جدا گانه توانا سازیم. برای فعال کردن وقفه های سراسری از دستور sei استفاده می شود. این دستور بیت هفتم رجیستر وضعیت میکرو (SREG) به نام i را یک می کند. دستور cli نیز وقفه های سراسری را غیر فعال می نماید. مرحله بعد فعال کردن وقفه INT2 میکرو می باشد. برای این منظور بایستی بیت شماره ۵ از رجیستر GICR به معنی جنرال اینتراپت کنترل رجیستر را ١ نماییم. این کار را با لود عدد 0b00100000 در این رجیستر انجام می دهیم. مرحله آخر تنظیم حالت تحریک پایه این وقفه می باید. تصمیم داریم پایه مربوطه با یک لبه بالارونده (تغییر پایه از ٠ به ١) تحریک شود. برای این منظور بایستی بیت ۶ از رجیستر MCUCSR را یک کنیم (و برای خلاف این حالت آنرا 0 نماییم). در قطعه برنامه زیر تمام این عملیات به صورت کد نوشته شده اند و پس از اسمبل کردن و پروگرم کردن در داخل میکرو و بستن شماتیک جلسه قبل در ابتدا عبارت interrupt Test: بر روی نمایشگر مشاهده می شود. (یک قطعه سیم از پایه PB.2 میکرو به زمین وصل شده تا در حال شروع، وقفه اتفاق نیفتد). در صورتی که سیم متصل به پایه INT2 را از زمین جدا کرده و به VCC متصل کنیم برنامه از حلقه end خارج شده و به بردار وقفه اشاره می کند که در آنجا نیز با یک دستور پرش به لیبل INT_2 رسیده و علامت ستاره * در جلوی عبارت بالا در LCD نشان داده می شود و بلافاصله با دستور cli وقفه های سراسری غیر فعال می شوند تا از تکرار تایپ این علامت درنمایشگر جلوگیری شود.

 

 

 

همانطوریکه می دانید در اثنای نوشتن این سری مقالات، ATMEL کامپایلر و اسمبلر قدرتمند AVR Studio 5 را معرفی کرد. این نرم افزار با استفاده از تکنولوژی ویژال استودیو ٢٠١٠ نوشته شده و کار کردن با آن برای دوستانی که با محیط ویژوال استدیو (برنامه نویسی تحت ویندوز) آشنایی داشته باشند واقعاً لذت بخش می باشد. البته بخش اسمبلر این محیط قدرت نرم افزار را نشان نمی دهد و در مباحث بعدی که به آموزش C خواهیم پرداخت سایر ویژگیهای این محیط جدید بهتر نمایان می گردند. به عنوان مثال یکی از ویژگیهای جالب این محیط که دقیقاً مانند ویژوال استودیو 2010 می باشد نمایش سایر زیر مجموعه ها و توابع یک فایل و حدس زدن خودکار بقیه کد می باشد و نیز بخش Solution آن که دقیقاً محیط را مانند ویژوال استدیو کرده است. در ضمن این محیط از تمام میکروهای ٨ و ٣٢ بیتی و Xmega و… پشتیبانی می نماید و با ۴٠٠ مثال و پروژه کاربردی و نیز هدرفایل های فراوان با توجه به رایگان بودن آن به سوژه خبری خوبی برای ATMEL و سایر سایت های وابسته در سال ٢٠١١ تبدیل شده است.

تصویر پروژه: (با اتصال پایه وقفه شماره ٢ به VCC علامت * در جلوی عبارت خط بالا ظاهر می شود).

نکته ای که در رابطه با وقفه های میکروکنترلرهای خانواده Mega AVR شایان ذکر است عدم ساپورت وقفه های تو در تو می باشد. در معماری این میکروکنترلرها اینطور که گفته می شود به محض وقوع یک وقفه بیت i به صورت خودکار توسط میکرو ٠ می شود تا وقفه های سراسری غیر فعال شوند و پس از عبور از دستور reti که در پایان روتین وقفه نوشته می شود این بیت به صورت خودکار ١ می شود. در این شرایط در صورتی که در حال اجرای عمل داخل روتین وقفه باشیم وقفه ثانوی با شکست مواجه می شود. این قضیه وقفه های تو در تو در سیستم عامل با سمافورها و راه های پیچیده دیگری به صورت نرم افزاری حل می شود (در سیستم عامل Task ها به این صورت کار میکنند که می توان آنها را نوعی وقفه داخلی به حساب آورد) ولی در AVR این مساله نادیده گرفته شده است. البته با استفاده از راه حل های نرم افزاری میتوان با خواندن مقدار یک پایه خاص میکرو و یا شبکه کردن دو میکرو با یکدیگر در شرایط بحرانی این نقیصه را جبران نمود و محیطی با ویژگیهای Real time ایجاد کرد. نکته دوم اولویت وقفه هاست که به ترتیب شماره می باشد. یعنی وقفه شماره ٠ اولویت بیشتری نسبت به شماره ١ داشته و در صورتی که هر دو وقفه با هم اتفاق بیفتند وقفه شماره ٠ اجرا می شود. البته این مسائل بایستی قبل از طراحی سیستم به صورت عملی تست شوند چرا که توسعه دهندگان تکنولوژی های سخت افزاری معمولاً با سرعت بالایی ویژگیهای جدیدی را به محصولات خود اضافه می کنند.

در این جلسه با اینتراپت ها آشنا شدیم. در جلسه بعدی در مورد تایمرها و پورت سریال بحث می کنیم و جلسه پس از آن نیز با مباحثی در خصوص A2D و EEPROM به پایان می رسد. دو جلسه بعد یعنی جلسات نهم و دهم پایان آموزش اسمبلی می باشند. ده جلسه بعد از آن به طور کامل به زبان C می پردازیم و برنامه نویسی حرفه ای با زبان استاندارد و قابل توسعه C را بررسی می کنیم تا با ویژگیهای این زبان قدرتمند و رایگان آشنا شویم. مباحث آموزش AVR به طور کامل در ٢٠ جلسه تکمیل می شوند ولی پس آن نیز با نوشتن مقالاتی پراکنده در خصوص برخی از دستورات و توابع پرکاربرد کامپایلر محبوب BASCOM و سایر کامپایلرها این جریان را به طور مستمر ادامه خواهیم داد. البته این سری مقالات در بخش مقالات عمومی وبسایت قرار خواهند گرفت و قسمت مقالات دنباله دار آموزش AVR پس از ٢٠ جلسه واقعاً به اوج خود رسیده و پایان می یابد و به احتمال زیاد به صورت یک کتاب کامل نیز منتشر شود. (البته به صورت PDF و رایگان و فقط به منظور دانلود راحت تر و قابلیت حمل بهتر).منابع مورد استفاده در تدوین این مقاله:
[1] دیتا شیت میکروکنترلر ATmega16
[2] شهریاری شیرزاد، مرجع علمی کاربردی میکروکنترلرهای AVR, PIC, MCS-51 انتشارات پرتونگار، ١٣٨۵

 دانلود PDF این مقاله

بازدیدها: 227